Ανήλικοι εγκληματίες: Τι βλέπει μία εγκληματολόγος πίσω από τις πράξεις τους
Ποιο είναι όμως το προφίλ των δραστών και ποιος ο ρόλος των γονέων; Τι κρύβεται πίσω από κάθε παιδί που ξεσπά, αντιδρά, προκαλεί και σε αρκετές περιπτώσεις συλλαμβάνεται;
Ληστείες, συμμορίες, ακόμα και φόνοι με πρωταγωνιστές ανήλικους. Νέα παιδιά 13, 14, 15 ετών… Αγόρια αλλά και κορίτσια, που είτε καταλήγουν πίσω από τα κάγκελα ενός σωφρονιστικού ιδρύματος, είτε επιδίδονται σε ξυλοδαρμούς και πρωτοφανείς εκρήξεις βίας τις οποίες μάλιστα φροντίζουν να τις επιδεικνύουν, να «φλεξάρουν» όπως λένε στη γλώσσα τους, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ποιο είναι όμως το προφίλ των δραστών και ποιος ο ρόλος των γονέων; Τι κρύβεται πίσω από κάθε παιδί που ξεσπά, αντιδρά, προκαλεί και σε αρκετές περιπτώσεις συλλαμβάνεται; Την απάντηση σε όλ’ αυτά δίνει μέσω του Flash.gr, η κυρία Δέσποινα Σβουρδάκου, Διδάκτωρ εγκληματολογίας με ειδικότητα στην ανάλυση προφίλ δραστών.
«Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε με την έρευνα, είναι να δούμε την προσωπικότητα των δραστών και να βγάλουμε στην επιφάνεια τα αίτια και τους παράγοντες που οδήγησαν ένα άτομο στο έγκλημα. Που το έκαναν να ενεργήσει έξω από το νόμο. Σε σχετική έρευνα λοιπόν που κάναμε στις φυλακές του Αυλώνα, ήρθαμε σ’ επαφή με παιδιά που είναι 14, 15, 16 χρόνων ή 17. Εκεί εστιάσαμε και προσπαθήσαμε να δούμε γιατί ένα παιδί αφαιρεί μια ζωή. Γιατί ένα παιδί ληστεύει. Γιατί ένα παιδί πουλάει ναρκωτικά. Γιατί ένα παιδί μπαίνει σε μια οργανωμένη ομάδα, σε μια συμμορία.
Συγκεκριμένα, μελετήσαμε γύρω στις 40 περιπτώσεις. Κάθε μελέτη περίπτωσης ήταν διαφορετική, αλλά και με πολλά κοινά σημεία. Είδα παιδιά που έχουν αφαιρέσει μια ανθρώπινη ζωή για 50 ευρώ. Αυτό είναι συγκλονιστικό. Βέβαια τα κομμάτια του ψηφιδωτού, της προσωπικότητας τους, ήταν κοινά. Ενδοοικογενειακή βία. Παραμέληση. Παραμέληση από τον μπαμπά. Όχι κάποιο πρότυπο που να του δίνει αγάπη, να το σέβεται και να το θαυμάζει το παιδί. Καταγράψαμε έλλειψη επικοινωνίας, διαλόγου. Έλλειψη υλικών αγαθών. Έλλειψη παιδείας. Στοιχεία που τα οδηγούν τελικά σε μια ομάδα, μια παρέα, η οποία όμως δεν είναι ανιδιοτελής. Έχει άλλους στόχους.»
Στόχους που κρύβουν βία. Να ασκήσουμε βία για να φέρουμε χρήματα, συμπληρώνει η κυρία Σβουρδάκου. Με θύματα συνήθως γυναίκες και άτομα τρίτης ηλικίας, μας λέει. Δηλαδή πολίτες στους οποίους κάμπτεται πιο εύκολα η αντίστασή τους. Είναι πιο εύκολο και πιο γρήγορο να θυματοποιηθούν. Κι αυτό δεν είναι το πιο σοκαριστικό εύρημα. Αυτό που πρέπει να χτυπήσει «καμπανάκι» είναι πως σε σχέση με το παρελθόν, τα αδικήματα είναι μεν τα ίδια, όμως οι νέοι περνούν πιο εύκολα την κόκκινη γραμμή και καταλήγουν στο έγκλημα.
«Τα περισσότερα παιδιά- δράστες, είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας»
Η κυρία Σβουρδάκου κάνει ποιοτικές έρευνες σε σωφρονιστικά ιδρύματα από το 2000 κι αυτό που επιχειρούν μαζί με τον κύριο Αντώνη ∆. Μαγγανά, Καθηγητή Εγκληματολογίας, είναι να ρίξουν φως στο γιατί. Φυλακές Αυλώνα, Τίρυνθας, Κορυδαλλού (με ενήλικες έγκλειστους). Η κάθε περίπτωση, μας λέει η Διδάκτωρ Εγκληματολογίας, είναι μοναδική, ωστόσο ο κυρίαρχος παράγοντας που οδηγεί στην παραβατική συμπεριφορά, είναι η ενδοοικογενειακή βία που βιώνουν όταν κλείνει η πόρτα του σπιτιού τους…
«Όπως προανέφερα, είναι πολυπαραγοντικό το έγκλημα. Πρώτος παράγοντας, ωστόσο, διαπιστώνουμε ότι είναι η ενδοοικογενειακή βία. Και μιλάμε φυσικά για βία λεκτική, σωματική ή ψυχολογική. Τα περισσότερα παιδιά είναι θύματα αυτής της ενδοοικογενειακής βίας. Παιδιά που έβλεπαν, άκουγαν και δέχονταν αυτή τη βία και πάνω στο σώμα τους. Παιδιά που από θύματα μετατράπηκαν σε θύτες. Αυτά που έκανε ο μπαμπάς ή η μαμά, τα έκαναν σε άλλους. Ένα πολύ βασικό σκέλος λοιπόν είναι η οικογένεια, γιατί τους επηρεάζει ακόμη και ο τρόπος που αντιμετωπίζουν τα προβλήματα οι γονείς.
Άλλο πολύ βασικό επίσης είναι η φτώχεια. Παιδιά που κάνουν παρέες και συναναστρέφονται άτομα που μπορούν να τους προσφέρουν μια εύκολη ζωή, με υλικά αγαθά που μπορούν να τα αποκτήσουν μόνον αν ενεργήσουν εκτός νόμου. Τώρα θα μου πεις… όποιος είναι φτωχός οδηγείται στο έγκλημα; Όχι. Γι αυτό λέμε ότι είναι πολυπαραγοντικό το πρόβλημα. Επίσης, τα πρότυπα που έχουν. Και δύο ακόμα πολύ βασικοί παράγοντες είναι το αλκοόλ και οι ουσίες. Γιατί εκεί δεν υπάρχει το όριο. Το κοντρόλ. Εκεί χάνεται περισσότερο η αυτοσυγκράτηση. Οι περισσότεροι ανήλικοι που μας μιλούν, μας λένε ότι δεν μπορούσαν να διαχειριστούν το θυμό τους. Ότι δηλαδή είχαν μια έκρηξη. Κι αν βάλεις στην εξίσωση αλκοόλ και ουσίες, αντιλαμβάνεσαι το πρόβλημα.»
«Και τα κορίτσια εκδηλώνουν φοβερή επιθετικότητα»
Ένα στοιχείο το οποίο έχει επίσης αλλάξει με το πέρασμα των ετών, είναι πως και τα κορίτσια πρωταγωνιστούν σε εκρήξεις βίας. Ένα πυξ λαξ, κλωτσιές και μπουνιές έξω από τα σχολεία, σε πλατείες, γειτονιές ή παιδικές χαρές, λέει στο Flash.gr η κυρία Σβουρδάκου.
«Για εμένα έχει ξεφύγει η κατάσταση. Τώρα βλέπουμε ακόμη και αρένες με κορίτσια να πρωταγωνιστούν και να έχουν θεατές που ζητωκραυγάζουν και λένε «μπράβο». Κορίτσια που ασκούν βία και προκαλούν βαριές σωματικές βλάβες. Γιατί και τα κορίτσια κάνουν χρήση αλκοόλ και ουσιών. Και τα κορίτσια παρεκκλίνουν. Και τα κορίτσια, δυστυχώς, κάποιες φορές καταλήγουν στο τμήμα. Και κάπου εκεί μπαίνουν και οι γονείς στη μέση και δημιουργούνται προβλήματα με το νόμο.»
Μάλιστα, σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα που επικαλείται ρεπορτάζ της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» μόνο το πρώτο οκτάμηνο του 2025 συνελήφθησαν 1.400 γονείς, δηλαδή περίπου έξι την ημέρα, ενώ επτά εξ αυτών οδηγήθηκαν ήδη στη φυλακή.
Τα στοιχεία δείχνουν αύξηση τουλάχιστον 50% στις συλλήψεις και τις προφυλακίσεις γονέων σε σχέση με πέρυσι και τριπλασιασμό συγκριτικά με το 2023. Παρότι η συνολική εγκληματικότητα των ανηλίκων εμφανίζει μικρή μείωση, η αναλογία συλληφθέντων ανηλίκων προς γονείς έχει αυξηθεί θεαματικά: από 14% το 2024 σε 23% φέτος. Έτσι:
- Tο 2025 φυλακίστηκαν επτά γονείς ανηλίκων.
- Το 2024 είχαν φυλακιστεί πέντε,
- ενώ το 2023 μόλις δύο.
Το «αντίδοτο» στη βία, είναι η πρόληψη
Για τους επιστήμονες που μελετούν τα φαινόμενα της βίας που έχουν γίνει πλέον καθημερινότητα και στη χώρα μας, η απάντηση, το αντίδοτο είναι ένα. Πρόληψη. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα παιδιά είναι ο καθρέφτης μας. Όταν ένα παιδί 13, 14, 17 χρόνων πηγαίνει φυλακή είναι ξεκάθαρα αποτυχία δική μας ως γονείς, δηλώνει η Διδάκτωρ Εγκληματολογίας.
«Σε οποιοδήποτε επάγγελμα, σε οποιοδήποτε τομέα κι αν ανήκουμε, έχουμε όλοι αποτύχει, δυστυχώς. Δεν μπορεί ένα παιδί 16, 17 ετών να χτυπάει κάποιον ενήλικα, να του αφαιρεί τη ζωή και να πηγαίνει φυλακή. Αυτό είναι δική μας αποτυχία. Θα πρέπει να σηκωθούμε όλοι από τις καρέκλες μας, όλοι. Όλοι οι επιστήμονες, όλοι. Εννοείται ότι οι γονείς πρέπει να είναι δίπλα και κοντά στα παιδιά τους. Το σχολείο το ίδιο. Αλλά όταν δεν υπάρχει παιδεία, όταν δεν υπάρχει ηρεμία μέσα στην οικογένεια, όταν δουλεύεις πάρα πολλές ώρες για να μπορείς να επιβιώσεις, να πληρώσεις τα δάνειά σου, δεν μπορείς να δεις ούτε που είναι το παιδί σου.
Δεν μπορείς να το στηρίξεις όταν είσαι μονίμως πολύ κουρασμένος και δεν μπορείς να ακούσεις τα προβλήματά του, τις απορίες, τις αποτυχίες του. Όταν δεν μπορείς να είσαι δίπλα του, γιατί έχεις πολλά προβλήματα, γιατί δεν έχεις καλή σχέση με το σύζυγο, με τη σύζυγο…Αυτό πρέπει να ξέρουμε πως είναι το επόμενο σκαλοπάτι. Το παιδί είναι αυτό που θα θυματοποιηθεί, το παιδί είναι αυτό που θα μπει στο στόχο και γι' αυτό λέμε ενδοοικογενειακή βία, παραβατικότητα και bullying πάνε μαζί. Είναι σκαλοπάτια του ίδιου φαινομένου.»
